Ewolucja palenisk kominkowych w Polsce, w minionym 30-leciu

1 - Przez stulecia kontakt z żywym ogniem możliwy był wyłącznie przy otwartym palenisku, w kominku zwanym tradycym lub otwartym.

Jego komora paleniskowa nie jest zamknięta żadnymi drzwiami, bądź są to drzwi ażurowe, przez które dopływa powietrze do spalania z pomieszczenia, w którym się kominek znajduje, lub też specjalnym kanałem z zewnątrz. Tak wykonany kominek spełnia obecnie definicję unijną paleniska z otwartą komorą spalania. Te kominki dyrektywa unijna wyróżnia nieco większą dopuszczalną emisją spalin.

Schemat budowy kominka otwartego

Aby kominek nie cofał dymu do pomieszczenia i zużywał jak najmniej opału należało znać tajniki budowy takiego urządzenia. Wbrew pozorom był to kawałek zduństwa przez duże Z. Należało do wybudowanego komina dobrać wielkość paleniska, pochylenia jego ścian i odpowiednio ukształtowanie półki dymowej wraz z przewężeniem komory paleniskowej. Wszystkie wymiary mają na siebie wzajemny wpływ. Kominki otwarte posiadały odzysk ciepła rzędu 20-25%, spalały jednak kilkukrotnie większe ilości drewna niż następna generacja urządzeń.

Z nostalgii za pierwotnym żywym ogniem na wyciągnięcie ręki - budowane sporadycznie również dzisiaj.

2 - Kominki z żeliwnym wkładem kominkowym (od ok.1992 r.)

Przykładowy wkład żeliwny

To one odpowiedzialne są za boom kominkowy trwający do dzisiaj. Pojawiły się na początku lat 90-tych ub. wieku i szybko zyskały sympatię inwestorów dzięki bezpiecznemu widokowi ognia za szybą i podwojeniu sprawności cieplnej w stosunku do kominków tradycyjnych, otwartych.

Zastosowanie żeliwnego wkładu kominkowego umożliwiało ogrzanie ciepłym, unoszonym powietrzem również innych pomieszczeń z jednego źródła ciepła, co znacznie zmniejszało koszty ogrzewania domu.

Choć to rozwiązanie stojące na bakier ze zdrowym ogrzewaniem – ma poważną wadę z powodu przypalania kurzu na gorących powierzchniach, powinno być stosowane wyłącznie doraźnie. Stało się bardzo popularne w Polsce z uwagi na niską cenę i łatwość wykonania podstawowej instalacji grzewczej. Obudowa kominka była początkowo w całości izolowana (zimna). W najpopularniejszych wtedy rustykalnych modelach zabudowy tych wkładów królował piaskowiec i klinkier.

Zdj. Kamine und Kachelofen
Zasada działania kominka konwekcyjnego i typowy kominek z lat 90-tych

Ten rodzaj kominków z wkładem żeliwnym to kominki z zamkniętą komorą spalania, obowiązują je ostrzejsze normy emisji spalin wg dyrektywy Ekoprojekt, których niestety w ogromnej większości już nie spełniają.

zdj. Brunner

Zasada działania kominka konwekcyjnego z wymiennikiem ciepła

3 - Ciepły kominek ( po ok. 2006 r.)

Szybko okazało się, że ogrzewanie powietrzne i sposób palenia w kominkach z wkładem żeliwnym stoi w sprzeczności z najważniejszym przesłaniem – zdrowym ogrzewaniem, z uwagi na sposób przekazywania ciepła do pomieszczenia. Ruch powietrza wymuszony podgrzewaniem go na gorących powierzchniach, nagrzanych do temp. 200-300 st.C wywołuje niezdrowe zjawisko przypalania kurzu oraz dodatnio jonizuje powietrze. Aby temu zapobiec należy dążyć do podgrzewania powietrza maksymalnie w temp. 60-70 st.C, czemu służą ciepłe obudowy kominków z płyt ceramicznych i obudowy kaflowe.

Zdj..Kamine Und Kachelofem

Zasada działania kominka „ciepłego” przekazującego ciepło przez promieniowanie ścian Nowości materiałowe umożliwiających budowanie lekkich ścian z kafli bez wypełnień od wewnątrz oraz kominków o nowoczesnych kształtach tynkowanych - tzw. ciepłym tynkiem. W paleniskach zaszły również istotne zmiany, które podyktowane były informacjami na temat obowiązku dalszej redukcji emisji spalin z kominka w kierunku planowanej już wtedy tzw. dyrektywy Ekoprojekt.

Paleniska zostało wyposażone w obowiązkowy dopływ powietrza do spalania rurą z zewnątrz połączoną bezpośrednio do paleniska oraz w wykładziny ceramiczne zapewniające odpowiednią temperaturę dla zgazowania drewna w palenisku.

Efekt czystej szyby w trakcie palenia był konsekwencją dalszych zmian konstrukcyjnych we wkładach kominkowych i kominkach.

Czysta szyba, oznacza czyste spalanie drewna w wysokiej temperaturze . Im wyższa temperatura w palenisku tym lepiej dla czystości szyby i środowiska. Paleniska wykładane są szamotem, ceramiką, wermikulitem, wkłady posiadają systemy dopalania spalin, szyba bez mycia tygodniami jest czysta. We wkładach kominkowych zastosowano szereg rozwiązań schładzających spaliny idące do komina do temperatury 200-250 st C, akceptowalnej przez producentów kominów.

Najlepsze wkłady tej grupy tzw. piecowe spalają drewno w temp.800-900 st C, więc MUSZĄ OBOWIĄZKOWO być podłączone do komina poprzez wymiennik, gdyż inaczej byłby to wyrok dla każdego komina.

Historia znów zatoczyła koło, gdyż umiejętność schładzania spalin w piecach kaflowych i stosowania wymienników aby jednocześnie zatrzymać odzyskiwane ciepło w domu - liczy sobie kilka stuleci.

4 - Tak rozpoczął się okres budowy piecokominków.

To urządzenia posiadające oprócz wspomnianego, wysokotemperaturowego paleniska, także wymienniki ciepła.

zdj.Brunner
Przykładowe schematy budowy piecokominków z masami akumulacyjnymi

Aktualnie budowane kominki wyposażone są w różne rodzaje wymienników: powietrzne, wodne czy ceramiczne, ich kombinacje, odbierające ciepło spalinom przed ich wylotem do komina i ogrzewające dom poprzez powolne promieniowanie podczerwone ścian lub grzejników- to najzdrowsze ogrzewanie.

To właściwe miejsce dla wkładów piecowych i palenisk zduńskich, których nie wolno podłączać bezpośrednio do komina bez wymienników. Te urządzenia spełniają europejskie normy czystości spalin ze znaczna nadwyżką, i umożliwiają zdrowe, ekologiczne oraz najtańsze ogrzewanie domów.

Osobiście, dla fanów ognia i ogrzewania drewnem polecam jedną z odmian piecokominków, a mianowicie pieCOkominek. To połączenie ciepłej bryły kominka z wymiennikiem wodnym, zasilającego instalację CO poprzez bufor wodny, a nierzadko w wariancie z kanałami akumulacyjnymi.

zdj.Brunner

Bez trudu ogrzewają cały dom, nawet przez dobę lub dłużej po ostatnim paleniu w kominku.

To w skrócie większość możliwości budowy kominków.

Będąc inwestorem warto zgłębić temat możliwości wykonawczych w swojej okolicy, aby właściwie dobrać budowany kominek do swoich potrzeb. Będąc wykonawcą warto poznawać nową i starą "szkołę" - wiele nowości z biegiem czasu okazało się zwykłą porażką, zaś często stare sposoby i techniki budowania urządzeń grzewczych można skutecznie modernizować nowoczesnymi materiałami i techniką czy elektroniką z korzyścią dla bezpieczeństwa, trwałości, komfortu użytkowania i satysfakcji klientów. Jedno jest faktem niezaprzeczalnym – drewno jest i pozostanie wyjatkowym OZE docenianym, promowanym i dotowanym w całej Europie.

Polska przerabia niestety aktualnie rozdział biomasy drzewnej (drewna, pelletu, brykietu, zrębków) deprecjonowanej w mediach głównie polskojęzycznych zagranicznym kapitałem innych OZE wbrez tendencjom w Europie. To wszystko przy bezczynności, a nawet wsparciu organów decyzyjnych państwa, wbrew konstytucyjnej odpowiedzialnych za obronę rodzimych źródeł energii i gospodarki, polską rację stanu, niezależność i bezpieczeństwo energetyczne obywateli.

Biomasa drzewna wraz z biopaliwami jest aktualnie odpowiedzialna za produkcję energii grzewczej na poziomie przeszło 80% w całym segmencie Odnawialnych Żródeł Energii w Polsce. Zwiększanie jej zużycia przybliża nas do neutralności węglowej, bez czego nasza gospodarka skazana jest na uzależnienie energetyczne od importu energii.

mgr inż. Witold JAWORSKI
Komisja Edukacji OSKP

2021-05-12